De Europese richtlijn

We lezen er regelmatig over in de media; de Europese richtlijn. Maar wat is dat eigenlijk, zo'n richtlijn en wat is de betekenis en de waarde daarvan?

In de eerste plaats: “De” Europese richtlijn bestaat niet. Er zijn veel, heel veel, Europese richtlijnen. Op dit moment zijn er bijvoorbeeld zo’n 100 richtlijnen in onderhandeling en ruim 900 richtlijnen goedgekeurd die geïmplementeerd en rechtsgeldig zullen worden.

Wat is een Europese richtlijn?
De Europese richtlijn is een wetgevend instrument van de EU. De richtlijn bevat regels en is er op gericht om algemeen beleid te maken op vrijwel alle terreinen waar de EU de bevoegdheid heeft om regels op te stellen. Het doel van de richtlijn is niet de eenmaking van wetgeving in de hele Europese Unie, maar het nader tot elkaar brengen ervan. Dus het streven naar de noodzakelijke eenheid van Europese regelgeving maar dan wel rekening houdend met nationale systemen en tradities.

De betekenis en waarde
Om ervoor te zorgen dat de doelen van een richtlijn gehaald worden, moeten de lidstaten richtlijnen op tijd omzetten in nationale wetgeving. Europese richtlijnen zijn niet direct toepasbaar en gelden dus niet rechtstreeks voor de burgers. Ook daarom is het van belang dat de wetgeving tijdig wordt aangepast. Als een overheid te laat is met het implementeren van een richtlijn dan mag er wel een beroep worden gedaan op een bepaling uit de richtlijn tegenover een daarmee strijdige nationale regeling. Dan is er dus sprake van rechtstreekse werking. Voorwaarde is wel dat de bepalingen van de richtlijn voldoende nauwkeurig zijn.
In de praktijk komt het ook voor dat –bijvoorbeeld in procedures- de “richtlijnconforme uitleg van een bepaald wetsartikel “ tot bepaalde conclusies (van de rechter) leidt.

Ook als een richtlijn nog niet tot wetgeving is “verheven” kan het dus van belang zijn om van die richtlijn kennis te nemen en daar zo nodig een beroep op te doen. 

Niet, niet tijdige of onjuiste omzetting
Er bestaat een sanctie op het niet of niet tijdig implementeren van de richtlijnen in wetgeving. De EU-lidstaat kan dan gedaagd worden voor het Europese Hof van Justitie. Dat kan ook als de implementatie weliswaar heeft plaatsgevonden maar de nieuwe wetgeving niet bijdraagt aan de in de richtlijn gestelde doelen.
Nederland heeft er altijd naar gestreefd de Europese richtlijnen om te zetten in nationale wetgeving, maar dat is er niet eenvoudiger op geworden met de toename van de Europese regelgeving.

Kaderrichtlijnen
Tenslotte wordt er soms gesproken over kaderrichtlijnen. Dat zijn ook Europese richtlijnen, maar het bijzondere daarvan is dat deze een breed beleidsgebied bestrijken of algemene kaders binnen een bepaald beleidsterrein beschrijven.